De vier fasen van de ik-beleving bij dementie begrijpen

23 Oct 2024

Hoe ervaart iemand met dementie de wereld om zich heen en, belangrijker nog, zichzelf? Dementie is een complex proces dat niet alleen het geheugen aantast, maar ook de identiteit en het zelfbeeld. Het begrijpen van de veranderende ik-beleving bij dementie is cruciaal voor een respectvolle en empathische benadering.

De 'vier fasen ik-beleving dementie' biedt een kader om de progressieve veranderingen in de zelfbeleving van een persoon met dementie te begrijpen. Deze fasen zijn geen strikte afbakeningen, maar eerder een gids om de subtiele en soms dramatische verschuivingen in het zelfbewustzijn te herkennen.

Van de eerste tekenen van vergeetachtigheid tot de latere stadia van de ziekte, verandert de manier waarop iemand zichzelf ziet en zijn plaats in de wereld beleeft. Deze veranderingen kunnen verwarrend en beangstigend zijn, zowel voor de persoon met dementie als voor hun omgeving. Kennis van de vier fasen kan helpen om deze veranderingen te begrijpen en hier beter mee om te gaan.

Het concept van de vier fasen is gebaseerd op observaties en onderzoek naar de psychologische en emotionele impact van dementie. Hoewel er geen eenduidige wetenschappelijke consensus bestaat over de precieze indeling van deze fasen, biedt het model een waardevol instrument voor zorgverleners en familieleden.

Door de vier fasen van de ik-beleving bij dementie te begrijpen, kunnen we beter inspelen op de behoeften van de persoon met dementie en de kwaliteit van leven verbeteren. Het biedt handvatten voor communicatie, zorg en ondersteuning in elke fase van de ziekte.

De vier fasen zijn globaal te omschrijven als: 1) de fase van besef en verwarring, 2) de fase van terugtrekking en apathie, 3) de fase van desoriëntatie en identiteitsverlies, en 4) de fase van existentiële onzekerheid. Elke fase kent specifieke kenmerken en uitdagingen.

In de eerste fase kan de persoon met dementie zich bewust zijn van de cognitieve achteruitgang en angstig of gefrustreerd zijn. In de tweede fase kan er sprake zijn van sociale terugtrekking en een afname van interesse in activiteiten. De derde fase wordt gekenmerkt door toenemende desoriëntatie en problemen met herkenning van personen en plaatsen. In de laatste fase kan de persoon met dementie moeite hebben met basale functies en communicatie.

Een voordeel van het model van de vier fasen is dat het helpt om de gedragingen van de persoon met dementie te interpreteren. Onrustig gedrag kan bijvoorbeeld een uiting zijn van angst of verwarring, terwijl apathie kan wijzen op een gevoel van overweldiging. Door de onderliggende emoties te herkennen, kan er effectiever gereageerd worden.

Een ander voordeel is dat het model handvatten biedt voor communicatie. In de latere fasen van dementie kan verbale communicatie lastiger worden. Door non-verbale communicatie, zoals aanraking en mimiek, kan er toch contact gemaakt worden.

Een derde voordeel is dat het model helpt om de zorg af te stemmen op de specifieke behoeften van de persoon met dementie in elke fase. In de beginfase kan de focus liggen op het behouden van zelfstandigheid en het stimuleren van cognitieve functies. In de latere fasen verschuift de focus naar comfort, veiligheid en emotionele ondersteuning.

Veelgestelde vragen:

1. Wat zijn de vier fasen van de ik-beleving bij dementie? (zie bovenstaande beschrijving)

2. Hoe herken ik in welke fase iemand zich bevindt? Observeer gedrag, communicatie en cognitieve vaardigheden.

3. Wat kan ik doen om iemand in elke fase te ondersteunen? Pas communicatie en zorg aan op de specifieke behoeften.

4. Zijn de fasen altijd even duidelijk te onderscheiden? Nee, de overgangen kunnen geleidelijk zijn.

5. Is er een behandeling voor de ik-beleving bij dementie? Niet specifiek, maar ondersteunende zorg kan de kwaliteit van leven verbeteren.

6. Hoe ga ik om met challenging behaviour? Probeer de onderliggende emotie te herkennen en reageer daarop.

7. Waar kan ik meer informatie vinden? Alzheimer Nederland en andere organisaties bieden informatie en ondersteuning.

8. Kan ik zelf iets doen om het proces te vertragen? Een gezonde levensstijl kan de cognitieve functie ondersteunen.

Tips en trucs: Blijf geduldig, creëer een veilige en vertrouwde omgeving, en focus op wat de persoon nog wel kan.

De vier fasen ik beleving dementie bieden een waardevol kader om de complexe veranderingen in de zelfbeleving van een persoon met dementie te begrijpen. Door deze fasen te kennen en de bijbehorende behoeften te herkennen, kunnen we de zorg en ondersteuning optimaliseren en de kwaliteit van leven voor mensen met dementie en hun naasten verbeteren. Het is belangrijk om te onthouden dat elke persoon uniek is en de fasen anders kan beleven. Zoek daarom altijd professionele hulp en ondersteuning voor een individuele benadering. Verder onderzoek naar de ik-beleving bij dementie is cruciaal om de zorg verder te verbeteren en de impact van deze ziekte te verminderen.